Cây mần tới
(Lan thảo, Hương thảo)
Eupatorium staechadosmum Hance.
Họ Cúc: Asteraceae (Compositeae)
1. Mô tả cây, phân bố:
Mần tới là cây thảo, sống quanh năm. Về mùa đông lá già rụng nhiều. Chỉ còn
lá non mọc ở đầu cành. Cây có thể cao tới 1 mét, trung bình 50-60cm. Cành phân
nhánh nhiều. Thân trụ tròn. Lá mọc dối, mép lá có rạng ca nhỏ, phiền lá hẹp dài 7
-11 cm ruộng 1,2 - 2,5 cm. Gân chính nổi ở giữa có nhiều gân phụ phân nhánh. Toàn
cây: thân, cành, cuống lá có mầu hơi tím, hoa tự hình dầu màu hơi tím hay trắng
hồng, mọc ở đầu cành hay kẽ lá. Mùa hoa ở miền Bắc vào tháng 4 -5.
Cây mọc hoang ở nhiều nơi. Một số vùng nhân dân dùng mần tới nh là gia vị ăn
sống hay nấu với lơn, ba ba, hay băm nhỏ dồi lòng chó, lòng lợn. ở Trung Quốc mần
tới mọc ở nhiều các tỉnh: Giang Tô, Tô Châu, Nam Kinh, Phúc Kiến. Nhân dân dùng
mần tới làm thuốc lợi tiểu, bổ dạ dầy, chữa sốt.
2. Bộ phận sử dụng:
Hay dùng cành lá, ngọn là chủ yếu, mần tới dùng tươi tốt hơn dùng khô.
Có thể thu toàn cây lức mới bắt đầu ra hoa, loại bỏ tạp chất, cắt 3 - 4 cm phơi
âm can đến khô, dùng dần.
3. Thành phần hóa học:
Trong cây có tinh dầu, tanin. Thành phần chủ yếu của tinh dầu mần tới là
Conmarin C9H6O2, Axit O coumaric C9H8O3 và Thymohydroquinol C10H14O2. Hàm l-
ợng tinh dầu trong cây cao nhất vào lúc cây ra hoa đầu tiên, có thể đạt tới 0,16%.
4. Tác dụng dược lý
Tinh dầu mần tới có tác dụng xua đuổi côn trùng: mạt gà, bọ chét, bọ chó, rệp.
Hái lá bẻ cành mần tới bỏ vào ổ chó, mèo hay ổ gà. Cứ 5 - 6 ngày thay lá khác.
Thí nghiệm: lấy 2 bôcan thủy tinh bắt mạt gà thả vào đó rồi bỏ lá mần tới vào.
Một bocan đậy kín còn cái kia để ngỏ. Sau 2 - 4 giờ quan sát: bô can để ngỏ mạt gà
bỏ đi hết. Ngược lại bô can kín, mạt gà vẫn còn sống và tìm chỗ kín nấp. Sau 15 ngày
mạt gà vẫn sống, nh vậy mần tới chỉ có tác dùng xua đuổi mạt, chứ không có tác
dụng tiêu diệt mạt gà.
Bên quân đội khi đi rừng người ta dã lấy cây mần tới vò nát xát lên da chân tay.
Nó có tác dụng xua đuổi muỗi, rệt, đảm bảo đến 98%, kéo dài 2 - 6 giờ.
Nhân dân cho mần tới vào lng đận cau khô để chống mọt
5. Ứng dụng
1. Trừ mạt gà, bọ chó, bọ chét
2. Trong chăn nuôi gà công nghiệp ta nên trồng hàng rào mần tới ở xung quanh
để bảo vệ không cho mạt gà và những côn trùng nơi khác đến, kèm theo chúng là
mầm bệnh truyền nhiễm.
3. Bỏ lá vào các kho, nơi dự trữ thuốc để chống sâu mọt phá hoại thuốc và
giống cây trồng.