I. Chữa đẻ khó ở chó, mèo.
Trâu, bò đã đến thời gian, âm môn đã mở, thai đã hướng ra sản môn, nhưng con
vật vẫn cha đẻ được gọi là đẻ khó. Lúc này chúng ta phải can thiệp. Tuỳ theo thực tế
ta sử lý.
+ Thai thuận chiều nhưng do mẹ yếu, Chương lực tử cung kém không tự co để tống
thai ra ngoài. Ta dùng bài thuốc sau:
1. Ngải cứu 200 - 500 gam giã nát lọc lấy nước cốt thêm 2 -5 quả trứng gà cho uống
sống.
2. Khế chua 5 - 7 quả, rễ cỏ tranh tươi 50 - 100 gam, rau mồng tươi 50 - 100gam, dây
khoa lang 500 gam. Tất cả giã nát trộn thêm 1 thìa canh muối rồi tìm cách đa vào
miệng cho vật nuốt.
II. Chẩy máu tử cung.
Sau khi đẻ, máu tươi chẩy liên tục không cần gọi là băng huyết. Ta dùng các bài
thuốc sau
1. Nụ hoè 50 - 100 gam, hoa mào gà đỏ phơi khô 50 - 100 gam, hạt trắc bá 15 - 30 gam
(nếu lá dùng 200 - 300 gam sao cháy sắc đặc cho uống.
2. Cỏ nhọ nồi, lá chỉ thiên, lá ngải mỗi thứ 100gam, sau cháy cạnh sắc đặc thêm 20
gam gừng sao cháy tán thành bột mịn trộn lãn cho uống.
3. Bồ hóng bếp qua rây 200gam, mật mía 500 ml, trộn lẫn cho uống.
4Lá nón, lá chuối tiêu kho, tóc rối mỗi thứ 50 gam sao cháy cho uống.
5. Nõn sen, cỏ nhọ nồi sao qua mỗi thứ 100gam, trắc bá sao cháy 100 gam, đỗ đen sao
cháy 250gam. tất cả sắc đặc cho uống 2 lần trong ngày.
B. Dược liệu ức chế co bóp cơ tử cung
Khái niệm
Gồm những vị thuốc có tác dụng làm giảm sự co bóp của tử cung, giảm cơn
đau, đều gọi là thuốc ức chế sự co bóp tử cung. Thú y dùng các vị thuốc này khi.
+ Thú cưng bị động thai, có thai đau bụng, chẩy máu đường sinh dục trong thời
gian có thai.
+ Sau đẻ thú cưng bị đau bụng, ăn uống kém.
+ Thú cưng bị sa âm đạo, bị lộn tử cung do tiêm thuốc kích đẻ, hay rặn đẻ quá
mạnh.
Thuốc nam có các vị: Cà độc dược, hương phụ, tô ngạnh, củ gai, dương quy...
Hương phụ tên khác củ gấu
Rhyzomacyperi
Họ Cói Cyperaceae.
I. Bộ phận dùng và cách chế biến
Dùng củ, đào về cuối thu đầu đông, phơi khô, đốt cháy hết rễ phụ, loại bỏ tạp
chất gom về tiếp tục phơi đến độ ẩm dưới 13% là được.
Chế biến hương phụ tứ chế sẽ làm tăng tác dụng an thai lên rất nhiều. Sau khi
phơi khô, ta tẩm rượu 24 giờ rồi sao khô, tiếp tục tẩm dấm 24 giờ lại sao, tẩm tiếp
muối 10% 24 giờ sao cuối cùng tẩm nước tiểu người khoẻ mạnh 24 giở sau lai sao khô.
II. Thành phần hoá học.
Trong hương phụ có chừng 1% tinh dầu. Thành phần chủ yếu của tinh dầu là
xyperen C15H24 chiếm 32 - 37%, xyperol chiếm khoảng 40 - 49%. Ngoài ra còn a xít
béo và hợp chất phenolic. Tinh dầu là hoạt chất chính.
III. Tác dụng dược lý.
“Nam bất ngoại trần bì, nữ bất ly hương phụ”. Nó được coi nh vị thuốc bổ cùa nữ
giới. Với tử cung. Hương phụ làm giảm sự co thắt ở dạng bình thường, đặc biệt khi
đang bị kích thích. Thí nghiệm trên tử cung cô lập hay trên động vật sống đều có kết
quả tương tự. Nó có tác dụng làm dịu sự căng thẳng của tử cung, do đó làm dịu cơn
đau.
IV. Ứng dụng.
+ Giảm đau khi tử cung bị co thắt. Dùng trước và sau đẻ đều được. Tốt nhất khi
thú cưng bị động thai. Nên phối hợp với các vị sau: ngải cứu, đương qui, tô ngạnh...
+ Dùng làm thuốc kích thích tiêu hoá, phối hợp với các vị thuốc khác có chứa
kháng sinh thực vật và tanin để chữa viêm đường tiêu hoá của thú cưng.
V. Liều lượng.
Liều dùng trong ngày cho một con
Chó: 10 gam
Thỏ, mèo : 1 -4 gam.
I. Trâu, bò bị động thai
Khi trâu, bò bị động thai, chúng đứng không yên, hay lấy chân đá lên thàng
bụng bên phải, đầu luôn quay về phía bụng phải hay lăn đùng ra đất. Khi đó ta dùng
các bài thuốc sau:
1. Lá chi chi 20 gam, gừng sống 50 gam, hoài sơn 20 gam, trần bì 10 gam. Tất cả sao
vàng, sắc đặc chia 2 lần uống trong ngày.
2. Lá ngải, sa nhân, sài hồ, hương nhu mỗi thứ 20 gam khô hay 200 gam tươi. Giã nát,
sắc đặc chia 2 lần uống trong ngày.
3. Lá bạc hà, củ gai, tía tô mỗi thứ 200gam, ngải cứu 500 gam. Sắc đặc cho uống.
II. Tử cung lộn bít tất.
Thường xẩy ra sau khi thú cưng đẻ 6 giờ, cá biệt có con 3 ngày sau. Nguyên nhân
do tử cung cha tự co lại ở trựng thái bình thường hay cổ tử cung cha đóng kín. Hay
gặp ở những con thú cưng già, suy dinh dỡng. thai quá to, động tác kéo thai quà mạnh.
Biện pháp chữa trị gồm nhiều bước.
1. Cố định thú cưng ở t thế đầu thấp, mông cao
2. Sát trúng phần tử cung đã lộn ra phía ngoài: vệ sinh tay móng tay cắt cụt,
không bị sơc, sắc . Tay phải rửa sạch bằng xà phòng rôi sát trùng con iod 5%. Rửa
sạch, sát trùng phần tử cung lòi ra bằng các dung dịch ấm của thuốc tím 0,5%, hay
nước muối 5%, phèn phi 2%.
3. Dùng tay đẩy từ từ phần tòi ra của tử cung vào qua cổ tử cung. Trong khi
đang đa tử cung vào, nếu con vật răn ta tạm dừng, hết cơn rặn lại tiếp tục đa vào đến
hết. Dùng kin khâu 2 mút kép kín âm môn phía sát hậu môn. Bất ngờ đánh mạnh
vào mông con vật. Vật giật mình, chạy nhanh xuống dốc khoảng 100 m không cho
đứng lại để rặn, nh thế sẽ kéo toàn bộ tử cung tụt sâu xuống xoang chậu.
4. Bắt đứng liền 4-5 tiếng, không cho nằm, nếu con vật mệt, ta mắc võng cho
nằm trên võng.
5. Buộc vào trán lá vông nem, thầu dầu trộn với dấm sao nóng. Ngày thay 2 lần.
1Thuốc uống:
+ Lá vông, củ thăng ma, ngũ bội tử mỗi thứ 200 gam, thuỷ xương bồ 100gam,
suyên sơn giác 150 gam tất cả sao vàng, sắc đặc chia nhiều lần uống trong ngày.
+ Ăn 500gam -1kg rau rút hay rau ngổ. Nếu không ăn, giã nát thêm 1 lít nước
lọc cho uống.
+ củ gấu 60gam, lá vông 200 gam sắc đặc cho uống.
***************o0o***********