Bệnh giả dại thú cưng

1. Đặc điểm căn bệnh

Bệnh Dịch tả thú cưng là một bệnh truyền nhiễm của loài thú cưng, lây lan rất nhanh giết hại rất nhiều

thú cưng (từ 60-90%), thường ghép với Phó thương hàn, Tụ huyết trùng. Xuất hiện triệu chứng bại

huyết, tụ máu, xuất huyết, hoại tử, loét nhiều bộ máy. Căn bệnh là một Virus. Bệnh có từ

năm 1833 ở Mỹ, bệnh xuất hiện nhiều trên thế giới. Ở nước ta, bệnh thường phát ra hàng

năm, làm chết nhiều thú cưng, gây thiệt hại kinh tế khá lớn.

2. Căn bệnh

Bệnh Dịch tả thú cưng có kích thước từ 25 - 30nm (nanomet). Được xếp vào loại Virus qua lọc

nhỏ nhất, có hình cầu, là một ADN Virus, có khả năng hấp thụ than bụi và keo phèn. Đến

nay, người ta cho thấy rằng nó là loại Virus duy nhất thường xuyên trên cơ thể. Có thể nuôi

cấy Virus trên cơ thể sống của thú cưng như: tuỷ xương, hạch lâm ba, phổi, thận, dịch hoàn, lách,

não, thai thú cưng. Nuôi cấy trên phôi thai gà 12 ngày tuổi ở nhiệt độ 70-800C nó bị diệt ngay.

Đông khô nó có thể sống được 3 năm. Lạnh -200C có thể thêm Glyxerin giữ được 1 năm

trong tủ lạnh.

3. Truyền nhiễm học

3.1. Loài mắc bệnh

Bệnh Dịch tả thú cưng có âối với mọi lứa tuổi, loài thú cưng, nhưng mắc mạnh nhất là thú cưng con 2-3 tháng tuổi, ở thú cưng dưới 2 tháng, kháng thể được truyền qua bào thai của mẹ, qua sữa đầu. Vì vậy, thời kỳ này ít bị nhiễm bệnh hơn. Trong phòng thí nghiệm dùng thú cưng con làm động vật

thí nghiệm. Thỏ có thể tiếp thu với Virus nhưng ở thể ác tính, qua tiêm truyền nhiều đời, độc lực bị giảm đi, không độc đối với thú cưng, có thể dùng chế Vaccine phòng bệnh cho thú cưng.

3.2. Chất chứa Virus

Các chất bại tiết, dịch tiết, máu, hạch lâm ba, lách. Máu của những thú cưng nung bệnh, sau

24 giờ có khả năng gây bệnh. Những con khỏi bệnh sau 2 tháng vẫn bài mầm bệnh ra ngoài.

3.3. Đường truyền lây

Mầm bệnh Dịch tả thú cưng truyền lây chủ yếu qua đường tiêu hóa, vào niêm mạc mắt, mũi, da và

cũng có thể qau đường hô hấp. Gây bệnh chủ yếu dưới da, qua đường tiêu hoá không đều.

Thường lây trực tiếp từ con ốm sang con khoẻ, qua thức ăn, nước uống, gián tiếp qua các chất bại tiết, vận chuyển hay do các động vật khác mang mầm bệnh truyền lây.

3.4. Cách sinh bệnh

Bệnh Dịch tả thú cưng thời gian nung bệnh từ 2-22 ngày, trung bình 3-8 ngày. Virus theo đường

tiêu hóa, niêm mạc vào các hạch, tuyến hạnh nhân ở hầu, hạch màng ruột, hệ thống lâm ba.

Từ đó vào máu, sinh sôi nẩy nở ở thành mạch quản, gây xuất huyết, bại huyết, hoại tử, ứ máu

ở hạch lâm ba, nhổi huyết lách, sốt và gây rối loạn tuần hoàn trầm trọng. Virus Dịch tả thú cưng

tác động đến ruột non, ruột già, hình thành mụn loét. Sau đó đến nang lâm ba, gây nên nốt

loét hình cúc áo. Trong một số trường hợp xảy ra hiện tượng dị ứng, do cơ thể bị nhiễm

Virus, có thể sinh sản ra kháng thể. Khi tiêm Vaccine vào thì kháng thể đó trung hoà kháng

nguyên của Virus còn lại kháng thể sẽ cư trú trong tế bào. Nên khi kháng nguyên vào, nó sẽ

gây ra phản ứng trên đỏ da, gây viêm tế bào. Thường là kết hợp với những Vi khuẩn kế phát

như: Phó thương hàn Samonella Choleraesuis, Samonella Typhisuis, Samonella

typhimurium, Fasteurella multocida, E.Coli, Staphilococcus và Erysipelothria mumopathiae.

Thú cưng mắc bệnh sau khi khỏi có miễn dịch lâu dài, kháng thể miễn dịch được truyền tæì

meû cho thú cưng con.

4. Triệu chứng

Bệnh Dịch tả thú cưng có thời kỳ nung bệnh 3-4 ngày, có khi 3-4 tuần, biểu hiện các thể sau:

4.1. Thể quá cấp tính

Thú cưng nung bệnh 1-3 ngày. Thân nhiệt lên đến 410C-420C, da đỏ chuyển sang tím bầm, con

vật chết rất nhanh.

4.2. Thể cấp tính

Thú cưng con ủ rủ, kém ăn, đứng tụm lại thành từng đám. Vật sốt 410C-420C giữ nguyên 4-5 ngày

liền. Nếu sốt từng cơn ngắn hơn là do ghép với Samonella, xuất huyết chân, móng chân, lúc

đầu chảy nhiều nước, có khi có mũ. Giác mạc mắt bị viêm, có trường hợp thuỷ thũng, mắt

tan ra, sốt cao, đi táo. Khi sốt hạ đi ỉa chảy, phân có lẫn máu, mùi thối khắm, niêm mạc mồm,

răng, lợi có nốt loét, giữa có bựa vàng, hạch ruột sưng, viêm phúc mạc.

Hô hấp viêm phế quản phổi, lúc đầu ho khan, sau chuyển sang ho ướt, vật thở khò khè. Xuất

hiện triệu chứng thần kinh, do xuất huyết não và màng nao, hai chân sau bại liệt, có khi liệt

toàn thân. Kiểm tra máu thấy hồng cầu giảm, bạch cầu tăng. Bệnh kéo dài 1-2 tuần, thân

nhiệt hạ xuống 360C thú cưng chết.

4.3. Thể mãn tính

Thú cưng bị bệnh Dịch tả thú cưng ở giai đoạn này thường đi táo. Sau chuyển sang đi tháo, gầy còm,

suy kiệt nhanh. Bệnh kéo dài 2 tháng, tuỳ sức đề kháng của cơ thể mà thú cưng có thể khỏi

hoặc chết. Khi khỏi thường ở thể mang trùng, vi trùng luôn thải ra ngoài môi trường.

5. Bệnh tích

Bệnh Dịch tả thú cưng thường là gây bại huyết, xuất huyết niêm mạc các khí quan phủ tạng. Hầu

họng xuất huyết, niêm mạc miệng có nốt loét, ruột non, van hồi manh tràng xuất huyết loét.

Ruột già nốt loét bắt đầu từ nang lâm ba, viêm lồi lên tróc ra. Lách có hiện tượng nhồi huyết,

ở rìa lách có tổ chức lồi lên giống hình tam giác, lồi lõm không đều, giống hình răng cưa.

Hạch lâm ba xuất huyết nặng, ở rìa màu đen, có hình chấm hoặc hình vân. Thận có màu đỏ

sẫm, có điểm xuất huyết đầu đinh gim. Bể thận ứ máu. Bàng quang xuất huyết, viêm phế

quản phổi, gian chất giữa các tiểu thuỳ thấm Fibrin. Da có xuất huyết ở đầu chân móng.

Bệnh Dịch tả thú cưng ở thể mãn tính, ruột già dày cứng lên, trong ruột có phủ một lớp màng giả,

là do Fibrin kết hợp với chất bại tiết tạo thành. Phổi viêm, màng phổi, phổi dính vào xương

sườn, phổi có vùng xơ hóa. Hệ thần kinh trung ương bị viêm, xuất huyết nặng. Nếu ghép với

Samonella, thường viêm nặng ở đường tiêu hóa, lách sưng to, nếu ghép với Tụ huyết trùng

thì phổi bị xơ hóa.

 

6. Chẩn đoán

6.1. Chẩn đoán lâm sàng

Bệnh Dịch tả thú cưng lưu hành rất lớn, nhanh, mạnh, rộng ở tất cả thú cưng mọi lứa tuổi, mẫn cảm nhất là thú cưng con sau cai sữa. Có rất nhiều triệu chứng, bệnh tích. Đặc biệt là sốt cao liên tục 3-4

ngày liền vật không ăn, đi táo, ỉa chảy gầy nhanh chết do bại liệt.

6.2. Chẩn đoán do Virus

Tiêm truyền cho thú cưng con 3-4 tháng tuổi, không có bệnh, lấy máu, bệnh phẩm đã pha, tiêm

cho động vật 1-2ml, sau 5-7 ngày thì vật phát bệnh.

6.3. Chẩn đoán huyết thanh học

6.3.1. Phản ứng huỳnh quang

Phản ứng huỳnh quang là phản ứng chính xác nhất. Bệnh phẩm là lách, hạch. Kháng nguyên

Virus, kháng thể huỳnh quang, nếu có Virus Dịch tả thú cưng thì có phát quang màu xanh lục.

6.3.2. Phản ứng trung hoà

Chọn hai thỏ khoẻ, tiêm cho nó Virus Dịch tả thú cưng thiên nhiên cường độc 1ml vào tĩnh mạch

tai, để thỏ hình thành miễn dịch trong cơ thể. Sau 5-7 ngày thì miễn dịch bằng cách: tiêm

Virus nhược độc với lớn cho thỏ 1ml, đồng thời tiêm cho hai thỏ đối chứng. Hai thỏ thí

nghiệm không sốt, tiêm cho hai thỏ mới không sốt, chứng tỏ Virus nhược độc Dịch tả thú cưng đã

bị kháng thể Dịch tả thú cưng trong máu thỏ trung hoà. Điều đó chứng minh bệnh phẩm chứa

Virus Dịch tả thú cưng. Ngoài ra, còn xử lý trên môi trường tế bào.

6.3.3. Phản ứng kết tủa khuếch tán trên thạch

Dùng 1ml kháng huyết thanh dương tính cho vào giữa kháng nguyên dương tính lấy từ huyễn

dịch của lách, hạch thú cưng. Nếu giữa kháng nguyên và kháng thể có kết tủa rõ, dương tính. Nếu

ở giữa kháng nguyên và kháng thể có kết tủa mờ, âm tính (không có bệnh).

6.3.4. Phản ứng gián tiếp ngưng kết hồng cầu gà

Xử lý hồng cầu bằng Tamin bidiazotazala benzidin để làm dính Virus và hồng cầu. Virus là

hạch lách nghi có bệnh Dịch tả thú cưng. Sau đó cho kháng thể vào, nếu có dương tính thì nó tạo

thành chuổi ngưng kết.

6.3.5. Phản ứng hoá học màu

Lấy hạch lách nghi mắc bệnh nghiền nát với nước sinh lý, sấy khô, nhỏ Acide nitơric (HNO3)

vào đó. Nếu dương tính có màu hồng tím, âm tính có màu vàng.

6.3.6. Phản ứng Sarnowec (1934)

Dùng thú cưng tới miễn dịch, lấy hạch lách nghiền nát cho nước thầu dầu vào, để vào tủ ấm. Tiêm

vào nội bì, sau 24, 48, 72 giờ đo độ cứng của da:

X . Y

Nếu 3 là phản ứng dương tính

X . y

X: là chỗ sưng nhiều lần 1, Y là chỗ sưng nhiều lần 2.

6.3.7. Phản ứng tăng cường gây bệnh tế bào Virus Dịch tả thú cưng

Dùng tế bào dịch hoàn thú cưng cấy Virus Dịch tả thú cưng, sau 4-5 ngày cấy Virus. Nếu có Virus Dịch tả thú cưng sẽ gây bệnh tích tế bào. Nếu kông có Virus không gây bệnh tích tế bào.

6.3.8 Chẩn đoán trị liệu

Dùng kháng huyết thanh Dịch tả thú cưng để điều trị. Nếu thân nhiệt không hạ, bệnh không khỏi

thì đúng là Dịch tả thú cưng. Dùng Penicilline hoặc Streptomycine, tiêm vào, thân nhiệt không hạ,

thì đó chính là Dịch tả thú cưng, nếu thân nhiệt hạ thì là bệnh khác.

 

7. Phòng bệnh

7.1. Vệ sinh phòng bệnh

Khi không có dịch, kiểm dịch chặt chẽ không để dịch lan tràn. Khi có dịch thì phải phát hiện,

chẩn đoán nhanh. Khi mua thú cưng về phải nhốt riêng 3-4 tuần để theo dõi. Không có bệnh mới

được nhập đàn. Chăm sóc nuôi dưỡng tốt, hạn chế tham quan. Khi có dịch phải chẩn đoán

nhanh, cách ly kịp thời, tiêu diệt con ốm, tiêu độc, sát trùng bằng NaOH 2%, vôi bột, hạn chế

mổ giết trong ổ dịch, không nhập, xuất. Công bố hết dịch 30 ngày con ốm cuối cùng khỏi

bệnh hoặc chết.

7.2 Dùng Vaccine

Tiêm phòng Vaccine thường xuyên, nếu có dịch phải tiêm bổ sung, tiêm bao vây xung quanh

ổ dịch, đưa thẳng Vaccine vào ổ dịch, con ốm phát bệnh, con khỏe có miễn dịch. Vaccine

tiêm với kháng huyết thanh để điều trị 2-4ml/1kg trọng lượng. Nhưng chỉ dùng cho thú cưng

quá quý hiếm mới điều trị, bởi vì bệnh Dịch tả thú cưng điều trị khỏi nó vẫn còn mang mầm bệnh

và mầm bệnh đó luôn thải vào môi trường gây nên sự lây lan truyền nhiễm.