Hôm nay ngày giỗ Cụ,
Xin post lại bài này.
Đời cụ nhiều bài học,
Cho chúng ta, hôm nay.
***
PHẦN 1
Một đại quan triều Nguyễn,
Hoàng Giáp Nguyễn Khắc Niêm,
Nổi tiếng nhất hai điểm,
‘’Hay chữ’’ và ‘’thanh liêm’’.
Nhưng làm ta kinh ngạc,
Là những nhận thức này.
Từ cả trăm năm trước,
Văn minh hơn ngày nay.
1.
Khi quét dọn mạng nhện
Cấm con cháu trong nhà :
‘’Không được đập con nhện,
Hãy để nó chạy xa.
Đã phá nhà chưa đủ,
Còn muốn giết người ta?’’
2.
Khi con trẻ hành hạ,
Dù là con gián thôi.
Cụ đều luôn nhắc nhở,
Phải tôn trọng muôn loài.
3.
Rồi khi ngắt nụ hoa,
Cụ nói chờ nở hết.
Hoa cũng giống như người,
Cho trọn vẹn một kiếp.
Ngắt bông khi mới nhú,
Có gì đó dã man.
Như người bị đoản mệnh,
Chưa kịp nở đã tàn.
4.
Nổi tiếng là thanh liêm
Không nhận quà đút lót
Dù người đưa thẽ thọt
Cứ nhận, chẳng ai hay.
Cụ đã chỉ thẳng tay,
Thật không có ai biết?
Có trời cao, đất dày,
Luôn chứng giám, trên hết.
***
Những câu chuyện nhỏ trên,
Được bố mẹ, ông bà.
Kể với niềm kính trọng,
Từ hàng chục năm qua.
Sau này đến châu Âu,
Càng kinh ngạc, bất ngờ.
Vì những điều cụ dạy,
Họ thực hiện hàng giờ.
Nhiều khi khó lý giải,
Vì hơn trăm năm rồi.
Sao đã tiến bộ thế,
Bằng phương Tây hiện thời.
*******
PHẦN 2: Dịch nôm bài 'Tứ Tôn Châm'
Cụ cũng là tác giả,
Của bài ‘’Tứ Tôn Châm’’
Làm lúc mười tám tuổi,
Như chính khách xứng tầm.
'Tôn tộc đại quy
Tôn lộc đại nguy
Tôn tài đại thịnh
Tôn nịnh đại suy.'
Hán tự thì cô đọng,
Xin diễn nôm như sau.
Với khổ thơ năm chữ
Phải lên đến tám câu.
‘’Đề cao tính dân tộc,
Để hòa hợp tụ về.
Chỉ nhăm nhăm bổng lộc,
Ắt có ngày lâm nguy.
Nếu tôn trọng người tài,
Quốc gia sẽ cực thịnh.
Nếu chỉ thích nghe nịnh,
Đích sẽ là suy vong.’’
***
Nếu lãnh đạo thực hiện,
Được nội dung của bài.
Thì xin cam đoan chắc,
Đất nước thịnh vượng thôi.
***
Phần 3: NẾP NHÀ.
Cụ đã nói với vợ,
Bà liệu mà chi dùng.
Thu nhập, lương chỉ vậy,
‘’Quà biếu’’, tôi không dung.
Được Nhà nước Bảo hộ,
Cấp xe, hàm Thượng thư.
Không cho con ‘’xơ múi’’,
Sợ con lười, và hư.
Bắt các con giữ lễ,
Với ‘’người ở’’ trong nhà.
Dạy cho con tính cách,
Tôn trọng người gần, xa.
Cụ bắt con lao động,
Dù nhà nhiều gia nhân.
Khi thời cuộc biến động,
Mới thực sự thấy cần.
***
Một con trai của cụ,
Công giáo, muốn theo rồi.
Sau khi hỏi cặn kẽ,
Cụ bảo, tùy con thôi.
Con gái, trường Đồng Khánh,
Sắp tốt nghiệp Cấp 3 (Tú tài).
Do Việt Minh vận động,
Bỏ học, thoát ly xa.
Cụ tư tưởng Nho giáo,
Và phong kiến ăn sâu.
Mà thanh thản chấp nhận,
Một cách không hề sầu.
Cụ bảo: với con cái,
Dạy đến chốn, đến nơi.
Dạy con Tình và Lý,
Để bươn chải trong đời.
Chứ không hề áp đặt,
Chọn hộ con ngành nghề.
Kết quả là tất cả,
Đều ra lộc xum xuê.
***
Một con người như vậy,
Mà chịu kết cục buồn.
Oan cải cách ruộng đất,
Một giai đoạn bi thương./.
ThS. BS. Lê Anh Tuấn