Hiện nay, các cán bộ thú y ta còn ít để ý đến hiện tượng cảm mạo của con gia
súc. Khi động vật ốm thường nghĩ ngay đến các bênh truyền nhiễm, ký sinh trùng, nội
ngoại khoa... mà hoàn toàn cha chú ý đến các thay đổi khác của ngoại cảnh đã tác
động có hại đến vật nuôi làm cho chúng ốm: lạnh, nóng, độ ẩm cao, gió lùa..... Các
tác động này đã tác động vào thú cưng thường xuyên hay đột ngột đều có thể gây nên
trạng thái bệnh lý khác thường, dẫn đến vật bị cảm. Ví dụ nh bệnh lợn con phân trắng
gặp nhiều khi thay đổi thời tiết đột ngột hay khi ẩm độ cao, giá rét kéo dài ở những
trại chăn nuôi lợn giống tập trung, còn trong chăn nuôi gia đình lại ít bị hơn tại sao?
Hay mùa hè vận chuyển thú cưng ở những nơi thời tiết sấu, nóng, chật... lại bị chết
nhiều.
Để đảm bảo tính chất toàn diện của môn học, hơn nữa kinh nghiệm chữa cảm
mạo cho thú cưng trong nhân dân ta lại rất phong phú, chúng ta cần phải nghiêm túc
học hỏi. Giới thiệu Chương này, chúng tôi hy vọng rằng rồi đây vấn đề cơ chế bệnh
học, cách chẩn đoán lâm sàng sẽ được làm sáng tỏ. Kết quả điều trị cảm cho động vật
nuôi sẽ tốt hơn.
Trong chẩn đoán và điều trị, người ta phân chia cảm ra làm 2. Trong đông y, khi
chữa cảm cho thú cưng phải phân loại các dạng cảm, dùng thuốc đúng bệnh mới cho
kết quả điều trị tốt. Kinh nghiêm đã được nhân dân đúc rút khi ra khi điều trị bệnh
“Hàn ngộ hàn tắc tử, nhiệt ngộ nhiệt tắc cuồng”
|
cảm nhiệt |
cảm hàn |
|
N
guyên
n
hân |
Nhiệt độ cao gây
nên:nóng, nắng, |
Nhiệt độ thấp gây nên:
bị ma, |
Làm việc dưới trời nắng,
nhốt chật |
Đi làm sớm, bị gió lùa... |
|
T
riệu
C
hứng |
Thân mình, gốc sừng,
gốc tai nóng, |
Vật sợ gió, rét. mình
lạnh, gốc tai, |
tứ chi nóng, mắt đỏ. hay
bị táo bón |
tứ chi lạnh, lông xù, đi
lỏng.. |
|
|
Giống nhau: Thân nhiệt tăng, bí tiểu tiện, không ra được mồ hôi. |
|
|
Một số tác giả khác lại phân biệt cảm theo cách sau
+ Cảm nhẹ: cảm mới nhập vào phần biểu phía ngoài cơ thể, chữa dễ.
+ Cảm nặng: cảm nhập vào phần lý làm ảnh hưởng đến các khí quan nội tạng,
thường gây viêm phổi, đi ngoài, tiểu tiện ra máu...
+ Cảm rất nặng: cảm nhập vào hệ thống kinh lạc rất khó chữa thú cưng bị tê, liệt
hay thay đổi hẳn trạng thái sinh lý: vận động vòng tròn, đại tiểu tiện bữa bái...
Theo đông y, cảm mạo là do sự thay đổi của thời tiết làm cho sự thích nghi của
động vật với ngọai cảnh bị rối loạn. Thường khi thú cưng bị cảm, các bệnh truyền
nhiễm, nội ngoại khoa... sẽ kế phát nặng do sức đề kháng của cơ thể giảm.
Cách chống - chữa cảm mạo
Hiện nay cha có tài liệu nào nói về cơ chế bệnh học, cách chữa trị các chứng
cảm mạo cho thú cưng thật đầy đủ. Theo học thuyết stress của Sellye 1956: mọi kích
thích cuả ngoại cảnh tác động vào cơ thể động vật qua bất kỳ đường nào đều thông
qua cung phản xạ tác động vào vỏ não: nhiệt độ, bức xạ, độ ẩm tiếng ồn...
Các kích thích ===========> Vỏ não
Hypotalamus
|
CRF:Cocticotropic Rebasin Factor |
CRF: yếu tố giải phóng
TTTY hypophysis |
ACTH: Adrenalin Tropic Hoormon
TTT Miền vỏ (cocticozit) Miền tuỷ (adrenalin)
+ Giai đoạn đầu - cấp tính, Adrenalin tăng tiết làm xuất hiện các triệu chứng:
Tăng đường huyết, huyết áp, Tăng khả năng mẫn cảm với các ngoại kích thích.
+ Nếu cứ tiếp tục kích thích, cocticozit sẽ tăng tiết với các biểu hiện sau: Hệ lâm
ba teo nhỏ, thành phần máu thay đổi, công thức bạch cầu thay đổi, bach cầu ái toan
tăng rõ rệt, thành phần hoá học của máu cũng thay đổi K+, Na+ tăng, còn đường,
vitamin C lại giảm. Hàm lượng kháng thể giảm.
Tóm lại: Cơ thể bị mất sức đề kháng ===> bệnh kế phát phát triển.
Trạng thái stress chính là những biến đổi của cơ thể không đặc hiệu trước những
tác nhân gây hại của ngoại cảnh. Theo Sellye, cảm chính là một trạng thái của stress.
Dựa vào học thuyết nay, muốn phòng chống cảm mạo hãy chú y các điểm sau:
+ Không cho các tác nhân gây hại tiếp tục tác động (biện pháp này không triệt
để).
+ Kích thích sự ra mồ hôi.
+ Tăng cường sức đề kháng phi đặc hiệu, cho động vật ăn uống, nghỉ ngơi thích
hợp, nhanh chóng khôi phục lại trạng thái sinh lý bình thường.
Trên thế giới, đã sử dụng các thuốc an thần trấn tĩnh nhẹ, thuốc chống stress. ở
ta cha có loại thuốc nào đặc trị có lợi cho 3 yếu tố trên cả. Thuốc chữa cảm mạo của
ta hiện nay nhằm mục đích thực hiện nguyên tắc số 2: kích thích sự ra mồ hôi bằng
cách sử dụng những dược liệu chứa tinh dầu: kinh giới, tía tô, gừng, quế, bạc hà, ngải
cứu, lá dâu... Tất cả những cây này trừ gừng củ và quế, ta dùng cả cây, tốt nhât lấy
những câysạch, đang ra hoa, lúc trời khô ráo mấu nước sông hay hãm nước cho uống.